व्यंजनांचे प्रकार

  व्यंजनांचे प्रकार

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

1 ]  स्पर्श व्यंजने - 

*  क ,  ख  पासून  भ ,  म   पर्यंतच्या व्यंजनांना स्पर्श व्यंजने असे म्हणतात.

*    फुप्फूसातील हवा तोंडावाटे बाहेर पडताना जिभ, कंठ, ताल, दात, पोट या अवयवांना स्पर्श करते तेव्हा हे वर्णन उच्चारले जातात. म्हणून त्यांना स्पर्श व्यंजने म्हणतात.

2 ]  अनुनासि के/पर-सवर्ण-  ड. , त्र , ण , न  या वर्णांचा उच्चार त्या-त्या वर्णांच्या   उच्चस्थानबरोबर  नासिकेतून म्हणजे नाकातून ही होतो म्हणून त्यांना '  अनुनासिक ' वर्ण असे म्हणतात. 

3 ]  कठोर व मृदू व्यंजने-  

* ज्या व्यंजनांचा उच्चार यांची तीव्रता दिसून येते ती कठोर व्यंजने समजली जातात.

 * कठोर  व्यंजनानाच  श्वास किंवा अघोष वर्ण म्हणतात.

*  तुलनेने ज्यांचा उच्चार  सौम्य ,  कोमल  किंवा मृत्यू होतो  त्यांना  मृदू व्यंजने म्हणतात.

*  मृदू व्यंजनानाच नाद किंवा घोष वर्णन असे म्हणतात.

4]  अर्धस्वर /  अंतस्थ - 

*  य  र   ल  व  यांची उच्चार स्थाने  अनुक्रमे  ई ,  ऋ , लृ , उ  या स्वरांच्या  उच्चार स्थानांसारखीच आहेत. 

*   संधी होताना या स्वरांच्या जागी वरील बाजूने किंवा व्यंजनांच्या जागी हे स्वर येतात.

*  अर्धस्वर ही मृदू व्यंजने आहेत.

5]   उष्मे- घर्षक - 

*  श  , ष ,स  यांना उष्मे  किंवा घर्षक असे म्हणतात.

* उष्मन =  वायु  मुखावाटे जोराने उसासा बाहेर टाकल्याप्रमाणे या वर्णाचा उच्चार होतो.

*  यात घर्षण आहे. घर्षणामुळे उष्णता निर्माण होते. म्हणून त्यांना उष्मे म्हणतात.

* यांचा समावेश कठोर वर्ण मध्ये होतो.

6 ]  महाप्राण व अल्पप्राण व्यंजने-

*    ' ह   'या वर्णाचा उच्चार करताना फुफ्फुसातील हवा तोंडावाटे जोराने बाहेर फेकली जाते म्हणून त्याला महाप्राण म्हणतात.

*  अशा '  ह '   मिसळून आलेल्या वर्णांना महाप्राण वर्ण म्हणतात.

* अशा रीतीने 14 वर्णन महाप्राण वर्ण मानले जातात.

* उरलेल्या  वर्णांना अल्पप्राण वर्ण म्हणतात.