व्यंजन संधी

 

व्यंजन संधी

.............................................................................................

एकापाठोपाठ येणाऱ्या दोन वर्णापैकी पहिला वर्ण जेव्हा व्यंजन असतो  व दुसरा वर्ण हा स्वर किंवा व्यंज असतो , तेव्हा त्या संधीला ‘ व्यंजन संधी ‘ म्हणतात.

.................................................................................................

व्यंजन संधीचे नियम

नियम 1 ] – पहिल्या पाच वर्गातील अनुनासिकांखेरीज कोणत्याही व्यंजनापुढे कठोर व्यंजन आल्यास पहिल्या व्यंजनाबद्धल त्याच्याच वर्गातील पहिले कठोर व्यंजन येते.

अ न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक आलेले वर्ण	होणारा बदल
1	शरत्काल	शरद् + काल	द् + क्	द् चा त् झाला
2	क्षुत्पीडा	क्षुध् + पीडा	ध + प्	ध चा त झाला

 

...............................................................................................

नियम 2] – पहिल्या पाच वर्गातील अनुनासिकांखेरीज कोणत्याही व्यंजनापुढे स्वर किंवा मृदू व्यंजन आल्यास पहिल्या व्यंजनाबद्धल त्याच्याच वर्गातील तिसरे कठोर व्यंजन येते.

अ न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक आलेले वर्ण	होणारा बदल
1	षडानन	षट + आनन	ट + आ	ट चा ड झाला
2	सदाचार	सत् +आचार	त् + आ	त् चा द् झाला

 

..................................................................................................

नियम 3] – पहिल्या पाच वर्गातील अनुनासिकांखेरीज कोणत्याही व्यंजनापुढे अनुनासिका आल्यास पहिल्या व्यंजनाबद्धल त्याच्याच वर्गातील अनुनासिक येते.

अ न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक आलेले वर्ण	होणारा बदल
1	जगन्नाथ	जगत् + नाथ	त् + न्	त् चा न् झाला
2	सन्मार्ग	सत् + मार्ग	त् + म	त् चा न् झाला

 

...........................................................................................

 

नियम 4] – त् या व्यंजनापुढे ज्  ,च , ट , ल आल्यास त चा अनुक्रमे ज , च , ट , ल होतो.

अ न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक आलेले वर्ण	होणारा बदल
1	सच्चरित्र	सत् +चरित्र	त् + च	त् चा च झाला
2	उज्ज्वल	उत् +ज्वल	त् + ज्	त् चा ज् झाला