LEARN WITH FUN या शैक्षणिक ब्लॉग मध्ये आपले सहर्ष स्वागत.

TIME


Friday, July 15, 2022

विलोम शब्द

विलोम शब्द 

=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=

अदोष – सदोष

अग्रज – अनुज

अनाप -शनाप

अल्पायु – दीर्घायु

अनुरक्ति – विरक्ति

अल्पज्ञ – बहुज्ञ

अस्वस्थ – स्वस्थ

अगला – पिछला

अंत – आदि

अनुलोम – प्रतिलोम

अवनी – अंबर

अर्थ – अनर्थ

अनाहूत – आहूत

अतुकांत – तुकांत

अत्यधिक – अत्यल्प

अधिकतम – न्यूनतम

अधुनातन – पुरातन

अनुग्रह – विग्रह

अर्पित – गृहीत

अर्जन – वर्जन

अपेक्षा – उपेक्षा

अधम – उत्तम

अंगीकार – अस्वीकार

अज्ञ – विज्ञ

अतिवृष्टि – अनावृष्टि

अमावस्या – पूर्णिमा

अघ – अनघ

अकाल – सकाल

अर्थी – प्रर्थी

अनैक्य – एकैकय

अंत – अनंत

अचर – चर

अर्वाचीन – प्राचीन

आहार – निराहार

आवश्यक – अनावश्यक

आर्द्र – शुष्क

आमिष – निरामिष

आगरा – दुराग्रह

आसक्त – अनासक्त

आधुनिक – प्राचीन

आदि – अनादि

आगत – अनागत

आश्रित – निराश्रित

आरोह – अवरोह

आवृत – अनावृत

आकाम – सकाम

अंतरंग – बहिरंग

अर्पण – ग्रहण

अस्त – उदय

अमर – मर्त्य

अन्नति – उन्नति

अनुकूल – प्रतिकूल

अग्नि – जल

अति – अल्प

अरुचि – सुरुचि

अनेकता – एकता

अमृत – विष

अमीर – गरीब

अनित्य – नित्य

अतल – वितल

अधिक – अल्प

अधिकारी – अनधिकारी

अंधकार – प्रकाश

अंतर्मुखी – बहिर्मुखी

अश्रु – हास्य

अभिज्ञ – अनभिज्ञ

अग्र – पश्चात

आपमान – सम्मान

अर्थ – इति

अनुराग – विराग

अगम – सुगम

अंतर्द्वंद – बहिर्द्वन्द

अपना  – पराया

अमृत  – विष

अवनत  – उन्नत

आदान-प्रदान

आशा-निराशा

आयात – निर्यात

आत्मा – परमात्मा

आग्रही –  दुराग्रही

आतुर  – अनापुर

आय – व्यय

आचार – दुराचार

आस्तिक  -नास्तिक

आकर्षण   – विकर्षण

आधार –  निराधार

आच्छादित   – अनाच्छादित

आस्था - अनास्था

आरंभ  – अंत

आकुंचन   – प्रसारण

आगामी   –  विगत

आजाद   – गुलाम

आदिष्ट   – निश्चित

आलोक  – अंधकार

अभ्यांतर - चाहिए

आकाश  – पाताल

आना   – जाना

आवाहन  – विसर्जन

इति – अर्थ

इसका  – उसका

इच्छा   – अनिच्छा

ईश्वर   – अनीश्वर

ईश्वर आलम यह

लोक  – परलोक

इष्ट –  अनिष्ट

ईद   –  मुहर्रम

उपकार  –  अपकार

उदात्त   – अनुदात्त

उधार   – नगद

उन्नति   – अवनति

उद्घाटन   – समापन

उन्मीलन  – निमीलन

उत्तरायण  –  दक्षिणायन

उत्थान   – पतन

उऋण    – ऋण

उदयाचल  – अस्ताचल

उत्तर  – दक्षिण

उत्कृष्ट  – निकृष्ट

उन्मुख  –  विमुख

उधम   – निरुद्ध

उपस्थित – अनुपस्थित

ऊपर-    नीचे

उत्तीर्ण – अनुत्तीर्ण

उदय – अस्त

उच्च – निम्न

उत्साह  – निरुत्साह

उचित   – अनुचित

उपचार – अनुपचार

उपमेय  – अनुपमा

उपाय  – निरुपाय

उपयोग  – दुरुपयोग

उत्कर्ष    – विकर्ष

उपयुक्त  – अनुपयुक्त

उत्तम   – मध्यम

उद्यम     – विनय

उग्र  – सौम्य

उपसर्ग –  प्रत्यय

उर्वर  – अनुर्वर बंजर

उर्ध्वगामी  – अधोगामी

उच्च  – नीच

एक  – अनेक

एकल  – बहुल

एकता  – अनेकता

ऐहिक – पारलौकिक

ऐश्वर्य  – अनैश्वर्य

एड़ी   –  चोटी

एकत्र  – विकिरण

एकाग्र  – चंचल

एकके  – अनेक

ऐतिहासिक – अनैऐतिहासिक

ओजस्वी  – निस्तेज

औपचारिक – अनौपचारिक

उचित   – अनुचित

उपन्यास  – एकांकी

कल  – आज

क्रम  – व्यतिक्रम

कठोर –  कोमल

कुटिल  – सरल

कृत्रिम  – प्राकृत

कठिन – सरल

क्रूर  – अक्रूर

क्रोध  – क्षमा

कनिष्ठ – ज्येष्ठ

कायर – निडर

कुरूप – सुंदर

कुपूत – सपूत

कृष्ण – शुक्ल

कर्मण्य – अकर्मण्य

क्षमा – क्रोध

शूद्र  – स्वर्ण

महत्त्व – बेकार

क्षमा – दंड

खगोल – भूगोल

खुला – बंद

खंडन  –  मंडन

खेद – प्रसन्नता

ग्रस्त – मुक्त

गुप्त  – प्रकट

गुण – अवगुण

गोचर – अगोचर

गमन – आगमन

गुरु  – लघु

गद्य – पद्य

गरीब – अमीर

ग्राम – विशिष्ट

घर – बाहर

घटना  – बढ़ना

घन  – तरल

क्रय – विक्रय

कलुष – निष्कलुष

कडवा – मीठा

कुख्यात – विख्यात

कृतज्ञ – कृतघन

कलंक  – निष्कलंक

कदाचार – सदाचार

कटु  – मधु

कृपण  – उदार

करकस – सुशील

कसूरवार  – बेकसूर

क्षर – अक्षर

छम – अक्षम

क्षणिक – शास्वत

दुर्जन – सज्जन

खिलना – मुरझाना

खाद्य – पेय

खींचना – धकेलना

खरा  – खोटा

गगन  – पृथ्वी

गरल  – सुधा

गणतंत्र – परतंत्र

गृह – त्यागी

गर्मी – सर्दी

गहरा – छिछला

गीला – सूखा

घृणा – प्रेम

घात – प्रतिघात

घरेलू – बाजारू

चर – अचर

चिन्मय – जड़

चल – अचल

चोर – साधु

निरंतर - नस्वर

चेतन  – अचेतन

चढ़ाव – उतार

चंचल – स्थिरता

चतुर – सरल

जेस्ट – कनिष्ठ

जन्म – मृत्यु

ज्वार – भाटा

जय  – पराजय

जवानी –  बुढ़ापा

जागृत – सुसुप्त

जाड़ा – गर्मी

जीवन – मरण

जंगल – स्थावर

जाती – अजाती

जीत – हार

जय – अजय

जड़ – चेतन

जोड़ – घटाव

जागृत – सुषुप्त

जागरण – निद्रा

जल – थल

ज्ञान – अज्ञान

झूठ – सच

झोपड़ी – महल

तामसिक – सात्विक

तृष्णा  – ताना

भरनी – तापसी

तारीफ – शिकायत

कटु  – मधुर

तिमिर – प्रकाश

तिक्षण – कुंठित

तीव्र – मंद

तुकांत – अतुकांत

तुच्छ  – महान

तेजाजी – ग्राही

तरुण – ब्रिज

तृप्त – अतृप्त

थलचर – जलचर

थोड़ा – बहुत

थोक – फुटकर

दयालु – निर्दयी

दानी – कंजूस

दुर्दांत – शांत

दुरुपयोग – सदुपयोग

दानव – देव

दुर्जन – सज्जन

दुर्गंध – सुगंध

धर्म – अधर्म

धन – निर्धन

धवन – सनिर्माण

धरा – गगन

धूप – छांव

नर – नारी

नख – शिख

नूतन – पुरातन

नागरिक – ग्रामीण

निर्णय – सदैव

निषिद्ध – विहित

निरामिष – सामिष

नैसर्गिक – कृत्रिम

निद्रा – जागरण

नगद – उधार

निराकार – साकार

नीरस  – सरस

निश्चल – छली

निर्गुण – सगुण

नमक  हराम – नमक हलाल

नगर – ग्राम

निषेध – विधि

निर्जीव – सजीव

निश्चेष्ट – सचेष्ट

न्यून – अधिक

दिन – रात

दुराचारी – सदाचारी

दीर्घकाय –  कृशकाय

दुराशय – सदस्य

दक्षिण – वाम

दृश्य – अदृश्य

दुर्बल – सबल

दूषित – स्वच्छ

दोष – गुण

दृष्ट – विनीत

नश्वर – शास्वत

न्याय – अन्याय

निर्दोष – संतोष

नाम – अनाम

निंदा – स्तुति

निरर्थक – सार्थक

निष्काम – सकाम

निरक्षर – साक्षर

निडर – कायर

नैतिक – अनैतिक

नरक – स्वर्ग

निराशा – आशा

निर्धन – धनी

निर्मल – मलिन

नकल  – असल

नया  – पुराना

नास्तिक – आस्तिक

नित्य – अनित्य

नकारात्मक – सकारात्मक

निर्माण – ध्वंस

पक्ष – विपक्ष

परमारथ – स्वार्थ

परतंत्र – स्वतंत्र

पूर्ववर्ती  – पश्यवर्तित

पाश्चात्य – पौर्वात्य

प्रवृत्ति – निवृत्ति

प्रसाद – निषाद

प्रत्यक्ष – परोक्ष

अप्राकृतिक – कृत्रि

फल – निष्फल

फूलना – मुरझान

बंधन – मोक्ष

बहुत – एक

बढ़िया – घटिया

बंध –  मुक्त

बर्बर – सभ्य

पहलवान – बलहीन

बहिरंग – अंतरंग

बाढ़ – सूखा

बाढ़ग्रस्त – सूखाग्रस्त

भूत – भविष्य

महात्मा – दुरात्मा

मानवीय – अमानवीय

मित्र – शत्रु

माता – पिता

मालिक – नौकर

मोक्ष –  बंधन

पात्र – कुपात्र

पुरुष  – स्त्री

पतन – उत्थान

पराजय – अपराया

परिश्रम – विश्राम

पवित्र – अपवित्र

प्रकाश – अंधकार

प्रख्यात – अज्ञात

प्रज्ञा – मोड

प्रतिकूल – अनुकूल

प्रफुल्ल – मलान

प्रलय –  सृष्टि

प्रशंसा – निंदा

प्रकट – गुप्त

पानी – आग

पालक – संहारक

पुरातन – नवीन

पूर्व – पश्चिम

पूर्णिमा – अमावस्या

प्रेम – घृणा

पूर्ण – अपूर्ण

पुरस्कार – तिरस्कार

पतनोन्मुख – विकासोन्मुख

प्रसारण – संकोचन

प्राचीन – अर्वाचीन

प्राची – प्रतीची

प्रजा – राजा

फायदा – नुकसान

बुरा – अच्छा

भला – बुरा

भिखारी – दाता

भौतिक – आध्यात्मिक

भारी – हल्का

मानव – दानव

मान-  अपमान

मलिन – निर्मल

मरण – जीवन

मुनाफा – नुकसान

No comments:

Post a Comment