संधी

 

 संधी

..............................................................................

 संधीमुळे दोन शब्दांचा एक जोडशब्द तयार होतो.

 पहिल्या शब्दातील शेवटचा वर्ण  व दुसऱ्या शब्दातील पहिला वर्ण  हे एकमेकांमध्ये मिसळतात  व त्या दोहोबदल  एक वर्ण तयार होतो.  वर्णाच्या एकत्र होण्याला संधी असे म्हणतात.

 ' संधी म्हणजे ' सांधणे किंवा जोडणे होय.

.......................................................................

 संधीचे प्रकार

1 ]  स्वर संधी -  जेव्हा एकापाठोपाठ येणारे दोन स्वर एकत्र मिसळतात तेव्हा त्या संधीला ' स्वर संधी ' असे म्हणतात.

    स्वर संधी =  स्वर +  स्वर   

 उदा-

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
1	रवींद्र	रवी +  इंद्र	ई + इ =  ई
2	भानुउदय	भानू+ उदय	ऊ + उ = ऊ
3	महिलाश्रम	महिला+ आश्रम	आ + आ = आ

 स्वर संधी चे नियम

 नियम 1 - दोन सजातीय स्वर एकापुढे एक आले असता यांची  संधी होऊन त्या  दोघांबद्दल त्याच जातीतील दीर्घ स्वर तयार होतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
1	विद्यालय	विद्या+आलय	आ +आ = आ
2	देविच्छा	देवी + इच्छा	ई +इ = ई
3	भूदवार	भू +उद्धार	उ +ऊ = ऊ

नियम -2 :- ‘ अ ‘ किंवा ‘ आ ‘ च्या पुढे  ‘ इ ‘ किंवा ‘ ई ‘ आल्यास दोन्ही ऐवजी ‘ ए ‘ हा  येतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	नरेश	नर +  ईश	अ + ई = ए
२	शुभेच्छा	शुभ +इच्छा	अ +इ = ए
३	रमेश	रमा + ईश	आ + ई =ए

 

 

नियम -3 :- ‘ अ ‘ किंवा ‘ आ ‘ च्या पुढे  ‘ उ  ‘ किंवा ‘ ऊ ‘ आल्यास दोन्ही ऐवजी ‘ओ ‘ हा येतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	चंद्रोदय	चंद्र + उदय	अ + उ = ओ
२	धारोष्ण	धारा + उष्ण	आ + उ = ओ
३	गांगोर्मी	गंगा + उर्मी	आ + ऊ = ओ

 

 

नियम -४ :- ‘ अ ‘ किंवा ‘ आ ‘ च्या पुढे  ‘ ए  ‘ किंवा ‘ ऐ ‘ आल्यास दोन्ही ऐवजी ‘ ऐ  ‘ हा येतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	सदैव	सदा + एव	आ + ए = ऐ
२	मतैक्य	मत + ऐक्य	अ + ऐ = ऐ
३	प्रज्यैक्य	प्रजा + ऐक्य	आ + ऐ = ऐ

 

नियम – 5 :- ‘ अ ‘ किंवा ‘ आ ‘ च्या पुढे  ‘ ओ  ‘ किंवा ‘ औ  ‘ आल्यास दोन्ही ऐवजी ‘ औ  ‘ हा येतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	जलौघ	जल + ओघ	अ +ओ = औ
२	गंघौघ	गंगा + ओघ	आ + ओ =औ
३	महौदर्य	महा + औदार्य	आ + औ =औ

 

नियम – 6 :- ‘ अ ‘ किंवा ‘ आ ‘ च्या पुढे  ‘ ऋ  ‘ आल्यास त्याऐवजी ‘ अर्  ‘ हा येतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	देवर्षी	देव + ऋषी	अ + ऋ = अर्
२	महर्षी	महा+ ऋषी	आ + ऋ = अर्

 

नियम – 7 :- ‘ इ , उ ऋ या ऱ्हस्व  ‘ किंवा दीर्घ स्वरापुढे कोणताही विजातीय स्वर आल्यास त्यांच्या जागी अनुक्रमे  य् , व् , र् हे येतात आणि त्यांत पुढील स्वर मिसळतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	कित्येक	किती + एक	ई + ए = य् + ए = ऐ
२	मन्वंतर	मनु + अंतर	उ + अ = व् + अ = व
३	पित्राज्ञा	पितृ + आज्ञा	ऋ + आ = र् +आ = रा

 

नियम – 8 :- ए , ऐ  , ओ ,औ यांच्यापुढे स्वर आल्यास त्यांच्या जागी अनुक्रमे  अय . आय , आव आव  येतात आणि त्यांत पुढील स्वर मिसळतो.

अ  न	जोडशब्द	पोटशब्द	एकापुढे एक स्वर घेऊन संधी बनलेला स्वर
१	नयन	ने + अन	ए + अ =अय +अ = अय
२	नाविक	नौ + इक	औ +इ =आय +इ = आवि
३	गायन	गै + अन	ऐ + अ = आय + अ = आय